Συμπληρώνονται πια πέντε έτη από τον Μάρτιο του 2016, από την υπογραφή της δήλωσης Ε.Ε.-Τουρκίας, και όμως εξακολουθεί να υφίσταται το καθεστώς εγκλωβισμού, ψυχικής δυσφορίας και εξαθλίωσης για πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο στην Ελλάδα.
Από την υπογεγραμμένη συμφωνία προέκυπτε η υπόσχεση για προστασία, μία υπόσχεση που από πολλές πλευρές παραμένει έωλη μέχρι σήμερα. Η αίσθηση του επείγοντος και της αβεβαιότητας συνεχίζει έντονη από το σημείο άφιξης μέχρι το σημείο υποδοχής και ένταξης.
Στο όνομα μίας προσωρινής διευθέτησης του ζητήματος και «τηρουμένης της αρχής της μη επαναπροώθησης», σπασμωδικές κινήσεις και απαράδεκτες πολιτικές ανάσχεσης αναμασώνται.
Ως εκ τούτου, το αίσθημα απόγνωσης ωθεί σε αναζήτηση επισφαλών διαδρομών προς την Ευρώπη αυξάνοντας το ρίσκο της μετακίνησης αφού πληθαίνουν τα περιστατικά εκμετάλλευσης και άσκησης βίας από τους διακινητές, και ακόμη σε πολλές περιπτώσεις το ταξίδι ενδέχεται να πάρει θανάσιμη τροπή.
12.163 άνθρωποι έχουν παγιδευτεί σε ένα ακατάλληλο πλαίσιο διαβίωσης. Πλέον εδώ και έναν χρόνο εν μέσω πανδημίας, κατάμεστοι παραμένουν οι χώροι σε πέντε hotspot νησιωτικών περιοχών με αμφίβολο το ενδεχόμενο σταδιακής αποσυμφόρησής τους, με αδυναμία πρόσβασης σε ενδεδειγμένες συνθήκες υγειηνής, και με πολλά εμπόδια να δυσχεραίνουν την παροχή κατάλληλης υγειονομικής περίθαλψης αλλά και ψυχικής υποστήριξης.
Πολλοί εκτοπισμένοι βυθίζονται ολοένα και περισσότερο στην απελπισία, την “ντροπή”, την άρνηση και την αγανάκτηση. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, και συχνά υπάρχει και πλήρης παραίτηση. Στον καταυλισμό που βρίσκεται στο Μαυροβούνι της Λέσβου, ο θάνατος καταλήγει να θεωρείται ανακούφιση, ένας τρόπος φυγής από μία άδικη παγίδευση.
Η Mariam, μία από τις ασθενείς μας, σώθηκε από τον αδερφό της, Masoud, ο οποίος απέτρεψε τον πατριό τους να την κακοποιήσει. Αυτό το επεισόδιο σημάδεψε για πάντα τη ζωή τους. Έφυγαν από το Αφγανιστάν μαζί, φτάνοντας στη Λέσβο χρόνια μετά. Τώρα, ο Masoud παρουσιάζει συμπτώματα ψύχωσης. Τους τελευταίους 6 μήνες περιμένει να λάβει την απόφαση (για την αίτησή του). Η Mariam έχει ήδη αρνηθεί δύο φορές να μεταφερθεί στην ηπειρωτική χώρα. Έχει συμπτώματα μετατραυματικού στρες και θα την βοηθούσε ιδιαίτερα η ψυχολογική θεραπεία. Στη δεύτερη συνεδρία, ενημέρωσε τον ψυχολόγο της ότι δεν ήθελε πια να συνεχίσει τη θεραπεία της. Είπε: «Αν ο αδερφός μου δεν μπορεί να βοηθηθεί, δεν θέλω να με βοηθήσουν ούτε εμένα».
Από τον Φεβρουάριο του 2021, οι ψυχολόγοι της INTERSOS και οι διαχειριστές έχουν πραγματοποιήσει 122 ατομικές συνεδρίες, παρέχοντας βοήθεια σε 31 γυναίκες. Οι πιο συχνές ψυχικές διαταραχές στους ασθενείς μας είναι η καταθλιπτική διαταραχή, το μετατραυματικό στρες, η αγχώδης διαταραχή και η διαταραχή προσαρμογής, που συχνά συνοδεύονται από αυτοκτονικές σκέψεις ή απόπειρες που επιχειρήθηκαν στο παρελθόν.
Έτσι, πέρα από το διακύβευμα της υγείας, της ψυχικής ευημερίας και της ασφάλειας μέσα και έξω από τους καταυλισμούς, παράλληλα ξεπροβάλλει μία επιταγή, εξίσου σημαντική: η ανάγκη για αληθινή μέριμνα, για σεβασμό προς τα θεμελιώδη δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των προσφύγων και των μεταναστών.
Η ευρωπαϊκή οικογένεια καιρό τώρα εύλογα εγείρει προβληματισμούς για το πώς εννοεί την αλληλεγγύη και το πόσο πρόθυμα μπορεί να ανοίξει την αγκαλιά της στους ταλαιπωρημένους της ανθρωπιστικής αυτής κρίσης.
Ο Γενικός Διευθυντής της INTERSOS Greece, Απόστολος Βεΐζης σχολιάζει χαρακτηριστικά επί του θέματος: «Η συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας, είναι μια συμφωνία απάνθρωπη, που έχει φέρει πόνο, θάνατο και ταλαιπωρία σε χιλιάδες ανθρώπινες ζωές που έχουν εγκλωβιστεί εδώ στην Ελλάδα. Σήμερα 5 χρονια μετά, βλέπουμε ακόμη πιο έντονα το μέγεθος της ανθρωπιστικής κρίσης που έχουν δημιουργήσει οι πολιτικές της ΕΕ στα ελληνικά νησιά. Η εφαρμογή της συμφωνίας, έχει να κάνει ακριβώς με την εμμονή ευρωπαϊκών κυβερνήσεων στα μέτρα αποτροπής αντί των ανθρωπιστικών λύσεων. Το μόνο που κάνουν οι πολιτικές αυτές είναι να αυξάνουν τη δυστυχία των ανθρώπων και να τους σπρώχνουν σε πιο επικίνδυνες οδούς. Η συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας συνεχίζει να είναι προβλέψιμη και να αποτελεί ένα τεράστιο βήμα προς τη λάθος κατεύθυνση, καθώς επισημοποιεί ένα σύστημα που απειλεί το δικαίωμα στο άσυλο, περιφρονώντας πλήρως τις ανθρωπιστικές ανάγκες και τις ανάγκες προστασίας. Ποτέ δεν λειτούργησε και ποτέ δεν θα λειτουργήσει. Πρόκειται για μια πολιτική που έχει καταγράψει μόνο πόνο, θλίψη και εξαθλίωση των ανθρώπων ανατροφοδοτώντας μία ανυπόφορη κατάσταση που επιδέχεται άλλου είδους διαχείριση και αυτό είναι που μας θλίβει»..
Ο Γενικός Διευθυντής της INTERSOS Greece, Απόστολος Βεΐζης
*Η INTERSOS δραστηριοποιείται στην Ελλάδα από το 2016 με προγράμματα για πρόσφυγες και μετανάστες. Αυτή τη στιγμή, παρεμβαίνει στην Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Λέσβο.
*Τα ονόματα των επωφελούμενων έχουν αλλάξει για τη διασφάλιση της προστασίας των προσωπικών τους δεδομένων.